Bασίλης Bασιλικός
Eκτός των Tειχών_...Σήμερα που δάσκαλος είναι το περιοδικό μας, υποβάλλω το ίδιο σχέδιο
έκθεσης για
τις φετινές μου διακοπές, ελπίζοντας πως τα καινούρια μέτρα και σταθμά του
υπουργείου Παιδείας (που είναι αλήθεια δεν τα κατάλαβα) θα με γλιτώσουν από
τον
επάρατο βαθμό και η αξιολόγηση θα είναι περιγραφική, δηλαδή μια έκθεση πάνω
στην
έκθεση..._
ΛΗΜΝΟΣ, H ΑΝΕΜΟΕΣΣΑ
MIKPOI, όταν γυρνούσαμε στο σχολείο τον Σεπτέμβρη, ο δάσκαλος
μας έβαζε να γράψουμε μια έκθεση: πως περάσαμε τις διακοπές
μας. H ιστορία των εκθέσεων αυτών αποτελούσε το οργανωμένο
ψέμα της παιδικής ηλικίας. Γιατί στις εκθέσεις γράφαμε ό,τι
θέλανε να διαβάσουν οι δάσκαλοι. Σπάνια εκείνα που μας είχαν
πραγματικά συγκλονίσει, και που δε λέγονταν, κατά την άποψή
μας, για να μη σοκάρουν.
Σήμερα που δάσκαλος είναι το περιοδικό μας, υποβάλλω το ίδιο
σχέδιο έκθεσης για τις φετινές μου διακοπές, ελπίζοντας πως τα
καινούρια μέτρα και σταθμά του υπουργείου Παιδείας (που είναι
αλήθεια δεν τα κατάλαβα) θα με γλιτώσουν από τον επάρατο βαθμό
και η αξιολόγηση θα είναι περιγραφική, δηλαδή μια έκθεση πάνω
στην έκθεση.
_Φέτος λοιπόν, κύριε, πήγαμε οικογενειακώς σ_ ένα άγνωστο νησί
που το λένε Λήμνο. Τον μπαμπά μου τον κάλεσε ο χαρισματικός,
όπως τον λέει, νέος υφυπουργός Πολιτισμού Νίκος Σηφουνάκης,
για την παρουσίαση εκεί ενός βιβλίου του που το λένε _Οι
μάντρες της Λήμνου_ (εκδόσεις Καστανιώτη). Ήταν και ο εκδότης
εκεί, με τον γιο του, τον Αργύρη, συνομίληκό μου. Ήταν και ο
Λευτέρης Παπαδόπουλος με τη γυναίκα του, τη Ράγια, και την
κορούλα τους την Υακίνθη, λίγο μικρότερή μας.
Μείναμε στο ξενοδοχείο Ακτή Μύρινα, ένα ωραίο συγκρότημα
παραδοσιακών σπιτιών με όλες τις ανέσεις που το χτίσαν οι
Ελβετοί πριν από καμιά τριανταριά χρόνια. Μετά το πήραν για
εκμετάλλευση οι Γερμανοί, και τώρα τελευταία πέρασε στα χέρια
του ζεύγους Δαλακούρα, του Γιώργου και της Ελένης.
Όπως ακούγαμε τα βράδια να λένε οι μεγάλοι, αποτελεί, η Ακτή
Μύρινα, μια σπάνια αντιστροφή αυτού που συμβαίνει γενικά στον
τόπο μας: τα οικόπεδα ή τα ξενοδοχεία, λέγανε, από Έλληνες
περνούν σε ξένους. Αυτός είναι ο κανόνας. Εδώ από ξένους
πέρασε σε ελληνικά χέρια. H εξαίρεση.
Απέναντι είναι το κάστρο της Μύρινας, το Βενετσιάνικο,
φωταγωγημένο. Το χαρακτηριστικό, λέγαν οι μεγάλοι, του
συγκροτήματος αυτού είναι ότι πουθενά δεν ακούς το θόρυβο από
τους επάλληλους ή εφαπτόμενους χώρους. Πραγματικά, ενώ
υπάρχουν ντίσκο, εστιατόρια και μπαρ με μουσική, οι
κατασκευαστές κατάφεραν να εκμεταλλευτούν τις εσοχές των
βράχων με τέτοιο τρόπο ώστε, ο όποιος θόρυβος, να απορροφιέται
από μια σπηλιά. H σπηλιά κάνει... βιολογικό καθαρισμό των ήχων
και βγάζει τα λήμματα στο Αγαίο πέλαγος, στη διαχωριστική
εκείνη γραμμή όπου οι τολμηροί αεροπόροι μας αναχαιτίζουν
καθημερινά, με ορμητήριο τη Λήμνο και τη Λάρισα, τις εναέριες
παραβιάσεις των Τουρκαλάδων. Γι_ αυτό και το αποφάσισα (και
συμφωνεί ο μπαμπάς) να πάω εθελοντής στην Αεροπορία μας.
Τα βράδια οι μεγάλοι βγαίναν σε διάφορα χωριά, όπου γίνονταν
εκδηλώσεις τύπου _Με ένα βιβλίο πετάω_ (σαν τα καταδιωκτικά
μας ξανά, πετούσαμε κι εμείς με τα βιβλία) και μας έπαιρναν
μαζί τους. H Λήμνος δεν έχει ψηλά βουνά. Είναι ήρεμο νησί, με
χιλιάδες μάντρες (αυτές που αποτύπωσε ο Σηφουνάκης στο βιβλίο
του) και κυρίως κτηνοτροφία. Τον υφυπουργό τον αγαπούν πολύ οι
ντόπιοι γιατί σαν νομάρχης που ήταν εδώ παλιά, τους έκανε τους
δρόμους. Δεν είχαν μέχρι το 1984 ούτε μία άσφαλτο. Έφερε
λοιπόν, τη MOMA του στρατού (που την διέλυσε κατόπιν ο
Μητσοτάκης για να παίρνουν τις δουλειές αυτές οι
μεγαλοεργολάβοι. Αυτά τα μαθαίναμε γιατί τα _λεγαν οι μεγάλοι
μεταξύ τους) και έφτιαξε τους δρόμους που είναι ένα χάρμα
οφθαλμών και το αυτοκίνητο γλιστράει πάνω τους, σαν σε
βελούδο.
Πήγαμε σε υπέροχες ακρογιαλιές, παντού άσφαλτος να σε πάει (κι
αν ήταν και κανένα χιλιόμετρο χωματόδρομος ώσπου να φτάσεις
στην παραλία, αυτό σε έκανε να εκτιμήσεις ακόμα περισσότερο
την άσφαλτο) και συμβουλεύω όλους τους μικρούς φίλους μου που
οι πατεράδες τους έχουν αυτοκίνητα και διαβάζουν τους 4T να
τρέξουν του χρόνου στη Λήμνο με τ_ αμάξια τους. Θα ανακαλύψουν
ένα νησί ήπιο, γλυκό, με γλυκούς ανθρώπους και γλυκά σύκα και
προπαντός μια θάλασσα που όμοια της δεν έχουν ματαδεί.
Εμείς τα βράδια με τον Αργύρη και την Υακίνθη την κοπανούσαμε
στα μπαράκια της Μύρινας. Και έχει πολλά. Πίναμε και
καρπουζόσφηνα, που ο μπάρμαν μας τα κερνούσε [ο μπάρμαν ήταν
φίλος του μπαμπά μου, και φαίνεται είχε εντολή από αυτόν να
μας ξεγελά με σφηνάκια καρπουζιού, όπου δεν υπήρχε στάλα
βότκας. Εμείς όμως είχαμε το μπουκάλι στο σακίδιο και ρίχναμε
το απαραίτητο υγρό για να φτιαχτούμε. O μπάρμαν, ηλιοκαμένος
και τριχωτός, φορούσε κατάστηθα σα μενταγιόν, δύο
αποσυνδετήρες οπλοπολυβόλου (κληρονομιά της θητείας του), κάτι
κρουασάν γυαλιστερά, ίδια με το μισοφέγγαρο που πρόβαλλε
εκείνη την ώρα, πίσω από το βενετσιάνικο κάστρο].
Φάγαμε ψάρια ολόφρεσκα του σκασμού και αστακούς που τους
βγάζουν οι τράτες με τη σέσουλα. Ένα βράδυ καθίσαμε και εμείς
οι μικροί στο επίσημο τραπέζι.
Εκεί ήταν ο Έπαρχος με την κυρία του και ο στρατιωτικός
διοικητής του νησιού με τη συμβία του. ?κουγα τον ταξίαρχο να
διαβεβαιώνει τους καλεσμένους πως τώρα πια, είκοσι χρόνια μετά
την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, τα νησιά μας είναι
απυρόβλητα. ?ριστα εξοπλισμένα, με ηθικό στρατού ακμαιότατο,
από το μόνο που θα μπορούσαν να κινδυνεύσουν, έλεγε ο συμπαθής
ταξίαρχος, είναι από την επιδημία της χολέρας που μαστίζει την
Τουρκία. Αλλά γι_ αυτό υπάρχει ο στόλος μας, το ένδοξο ναυτικό
μας.
Στο τραπέζι μας ήταν κι ένας ιερέας, πολύ εκφραστικός,
ζωντανός, του θεού Πάνα απόγονος και διόλου του μίζερου
Χριστούλη. Τον Ιερέα αυτόν τον ξαναείδαμε στην περιφορά της
εικόνας της Παναγίας, παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, με τον
δίδυμο αδελφό του, παπά κι αυτόν, που γύρισε και είπε στον
μπαμπά, την ώρα της δέησης στο λιμάνι, πως παρακολουθεί
φανατικά το _?ξιον Εστί_ στην τηλεόραση. O μπαμπάς καταχάρηκε
που η εκπομπή του ενσωματώθηκε έτσι ξανά στη θεία δέηση και το
έλεγε μετά περήφανος στους φίλους του.
Στη συντροφιά των μεγάλων ήταν και ένα πολύ νεαρότερο ζευγάρι
των μεγάλων, ο Φάνης Συναδινός (παραγωγός της εκπομπής του
μπαμπά) με την ωραιοτάτη γυναίκα του την Ιωάννα που με αυτούς
παίζαμε μπάλα στη θάλασσα, γιατί οι μεγάλοι κάτω από τις
συκιές διηγούνταν ανέκδοτα και ιστορίες. Στην παρέα βρισκόταν
και ένας κύριος που οι άλλοι τον φώναζαν Όσκαρ, ενώ το
πραγματικό του όνομα ήταν, όπως μάθαμε, Θανάσης Νιάρχος (καμιά
σχέση με τον εφοπλιστή). Ποιητής ήταν ο άνθρωπος, συνεκδότης
με τον Αντώνη της _Λέξης_ που είχε το χάρισμα να διηγείται
ωραία ανέκδοτα, όπως εκείνο με τη Χιονάτη και τους επτά
καθισμένους νάνους, που τους πρόσταξε η Χιονάτη, για να
εγερθούν: _Seven up!_. Και έλεγε στον μπαμπά που είχε μείνει
χρόνια στο Παρίσι παραλλάζοντας τον στίχο του Βάρναλη: _Που
είσαι νιότη που έδειχνες πως θα γινόμουν Γ-άλλος_.
H Λήμνος είναι αρχαίο νησί. Απέναντι από την αρχαία Τροία,
ιδρύθηκε η Πολιόχνη, εκεί που εμφανίστηκε ο προμυκηναϊκός
πολιτισμός. Τις ξερολιθιές των ερειπίων τις ανακάλυψαν
πρόσφατα... Πέρασαν κι εδώ, όπως από την Κύπρο, πολλοί
εισβολείς. Πρώτα Πέρσες, ύστερα Αθηναίοι, Μακεδόνες, Ενετοί,
Οθωμανοί, Ρώσοι. Μα το 1912 το πρώτο νησί που απελευθέρωσε ο
ναύαρχος Κουντουριώτης από τον τουρκικό ζυγό ήταν η Λήμνος,
_λόγω της σημαίνουσας γεωστρατηγικής της θέσης_.
Είναι για τη θέση της αυτή, στο Αιγαίο Πέλαγος που το Νάτο δεν
την ήθελε να υπάρχει. Δηλαδή το Νάτο (λέγαν οι μεγάλοι τα
βράδια) την είχε εξαιρέσει από τα αμυντικά του σχέδια. Δεν την
είχε παραχωρήσει στην Τουρκία (πως μπορούσε άλλωστε;) αλλά μην
οχυρώνοντας την, ουσιαστικά την καταργούσε σαν εξώγαμο παιδί
που δεν το αναγνωρίζει ο πατέρας του. Ώσπου ήρθε ο Παπανδρέου
το 1981, λέγαν, και αυτός την ενέταξε στην άμυνα της χώρας και
του Νάτο, και από τότε πήρε τ_ επάνω της, γιατί υπάρχει και
στους στρατιωτικούς χάρτες, ήρθε και φανταρία πολύ, με άμεσο
αποτέλεσμα να έρχονται και πολλοί τα καλοκαίρια με _ειδικές
ευαισθησίες_, να ξεχαρμανιάσουν τα φανταράκια.
Περάσαμε ωραία στη Λήμνο που ο μπαμπάς την αναφέρει στο πρώτο
βιβλίο του, που το έγραψε στη δική μου ηλικία, 17 χρονών, τη
_Διήγηση του Ιάσονα_. Στο βιβλίο αυτό μιλάει για την
εκστρατεία των Αργοναυτών που όταν πλεύρισαν τη Λήμνο, οι
γυναίκες του νησιού που είχαν σκοτώσει στο μεταξύ τους
αρσενικούς και είχαν εγκαθιδρύσει την πρώτη γυναικοκρατία,
πέσαν πάνω τους λυσσασμένες να τους φάνε (λυσσασμένες για
έρωτα, βέβαια). Και εκεί η βασίλισσά τους, η ωραία Υψιπύλη
ερωτεύθηκε θανάσιμα τον ωραίο Ύλα, με τον οποίο όμως ήταν
ερωτευμένος και ο Ηρακλής. Οπότε κύριε καθηγητά δεν μπορούμε
να πούμε ότι άνθρωποι με ειδικές ευαισθησίες, φτάσανε στο νησί
για πρώτη φορά λόγω του στρατού. Υπήρχαν ως φαίνεται από τα
αρχαία τα χρόνια.__Β.Β.